قياس اقترانی
چنانكه دانستيم در قياس اقترانی ، نتيجه در مقدمتين پراكنده است .
مقدمهای كه مشتمل بر اصغر است صغرا ناميده میشود و مقدمهای كه مشتمل بر
اكبر است كبرا خوانده میشود و البته همانطوری كه قبلا اشاره شد ، خود
مقدمتين كه مولد نتيجه هستند نمیتوانند نسبت به يكديگر بيگانه باشند ،
وجود يك " رابط " يا " حد مشترك " ضرورت دارد ، و نقش اساسی به
عهده
حد مشترك " است ، يعنی حد مشترك است كه اصغر و اكبر را به يكديگر
پيوند میدهد . اين رابط و حد مشترك ، اصطلاحا " حد وسط " ناميده میشود
. مثلا در قياس ذيل :
آهن فلز است .
فلز در حرارت منبسط میشود .
پس آهن در حرارت منبسط میشود .
" فلز " نقش رابط و حد وسط و يا حد مشترك را دارد . حد وسط يا حد
مشترك ضرورتا بايد در صغرا و كبرا تكرار شود ، يعنی هم بايد در صغرا
وجود داشته باشد و هم در كبرا . و چنانكه میبينيم مجموعا صغرا و كبرا از
سه ركن تشكيل میشوند كه اينها را " حدود قياس " مینامند :
1 - حد اصغر .
2 - حد اكبر .
3 - حد وسط يا حد مشترك .
حد وسط ، رابطه پيوند اكبر به اصغر است ، و هم او است كه در هر دو
مقدمه وجود دارد و سبب میشود كه مقدمتين با يكديگر بيگانه نباشند .
اكنون میگوييم قياس اقترانی به اعتبار نحوه قرار گرفتن حد وسط در صغرا
و كبرا چهار صورت و شكل مختلف پيدا میكند كه به شكلهای چهارگانه معروف
است .